Mao Zedong
| Mao Zedong 毛泽东 毛澤東 | |
 |
|
| Foncions | |
|---|---|
| President de la Republica Populara de China | |
| 1èr d'octòbre de 1949 – 27 d'abril de 1959 | |
| Predecessor | Chiang Kai-shek |
| Successor | Liu Shaoqi |
| Biografia | |
| Data de naissença | 26 de decembre de 1893 |
| Luòc de naissença | Shaoshan |
| Data de decès | 9 de setembre de 1976 |
| Luòc de decès | Pequin |
modificar  |
|
Mao Zedong (26 de decembre dau 1893, Shaoshan - 9 de setembre dau 1976, Pequin) es un òme d'Estat chinés fondator dau Partit Comunista Chinés e de la Republica Populara de China. Es una figura majora de l'istòria de China e de l'istòria dei movements comunistas.
Fiu d'un paisan aisat, Mao posquèt realizar d'estudis e venir bibliotecari a Pequin. Seduch per lo marxisme, participèt a la fondacion dau Partit Comunista Chinés (PCC) en lo 1921. Emb lu autru comunistas chinés, participèt a la politica de modernizacion de China menada per lo govèrn nacionalista dau Guomindang fins a la rompedura entre comunistas e nacionalistas en lo 1927. Venguèt alora lo cap d'una guerilha revolucionària paisana e pilhèt la direccion dau Partit a l'eissida de la Lònga Marcha. Pi, s'alièt tornarmai emb lo Guomindang per combatre lu Japonés durant la Segonda Guèrra Mondiala. Pi, menèt la guèrra còntra aqueu partit dau 1946 au 1949.
Lo 1èr d'octòbre dau 1949, après la desfacha dau Guomindang, proclamèt la fondacion de la Republica Populara de China. Fins a la sieua mòrt, ne'n foguèt lo cap en despièch de l'oposicion de mai d'un rival au sen dau Partit. Metèt en plaça un regime inspirat per lo modèle sovietic emb un partit unic, un culte de la personalitat e una repression violenta contra lu elements antirevolucionaris. Totun, a la diferéncia d'Estalin, non posquèt eliminar toi li fraccions rivali. Partisan d'una politica empirista compauada d'experimentacions e de correccions, foguèt a l'origina de la catastròfa economica dau Grand Bond en Avant en lo 1958 (au mens 28 milions de mòrts a causa de faminas). A partir d'aquela data, lo sieu poder foguèt contestat e Mao deguèt luchar contra lu sieus rivals. En lo 1966, aquò menèt a la Revolucion Culturala que li permetèt de purgar lo partit dei elements moderats. Totun, afeblit per la situacion caotica engendrada per lo movement, foguèt obligat de reabilitar lu moderats per gardar lo poder en aprofechant li divisions intèrni au sen dau Partit.
Totun, lo nom dau fondator de la Republica Populara demòra una referéncia populara en China car laissa l'idèa d'una justícia sociala equitabla e d'una volontat de modernizacion dau país. De mai, en fàcia de la corrupcion generalizada au sen de l'elita chinesa, a un imatge d'adversari dau desvolopament dei inegalitats. Enfin, Mao laissèt una importanta òbra ideologica que foguèt fòrça influenta fins a la fin dau sègle XX (maoïsme).
Biografia
[modificar | Modificar lo còdi]Joventut e formacion
[modificar | Modificar lo còdi]Fiu de Mao Yichang (1870-1920), un paisan aisat enquirit gràcias au comèrci dei cerealas, Mao Zedong naissèt dins la vila de Shaoshan lo 26 de decembre dau 1893[1]. Sa maire, dicha Wen Qimei (1867-1919), èra una bodista fervoroa qu'aguèt sèt enfants que tres subrevisquèron[2]. Mao Zedong aviá ensinda dos fraires, Mao Zemin (1896-1943) e Mao Zetan (1905-1935), que jonhèron finda lo Partit Comunista e que foguèron tuats durant la Guèrra Civila Chinesa[3]. Durant la sieua joventut, Mao Zedong deguèt si rebellar còntra lu projèctes de son paire, que volia li fidar la gestion dei sieus domenis, per contunhar d'estudis[4].
Aquela joventut si debanèt dins un periòde de declin e d'umiliacions regulari per China. D'efècte, afeblit, l'Empèri aviá cedit de privilègis importants ai poténcias occidentali. En mai d'aquò, èra totjorn menaçat per lu apetits voraç dei poissanças occidentali e de Japon, minat per d'insureccions intèrni e blocat per l'oposicion dei mitans conservators ai projèctes de modernizacion. L'institucion imperiala perdèt donc pauc a pauc lo sieu prestigi e foguèt reversada en lo 1911 per una revolucion republicana menat per lo Guomindang de Sun Yat-sen (1866-1925).
Partisan d'aqueli transformacions, Mao s'engatjèt sièis mes dins l'armada revolucionària[5][6]. Pi, s'entornèt a Changsha, capitala de la província de Hunan, per perseguir lu sieus estudis superiors[7]. Aqueu periòde estudiant durèt dau 1913 au 1918. Li reçaupèt una educacion mesclant lu classics chinés e la cultura occidentala. S'interessèt pauc a pauc a la liberacion dei trabalhaires en organizant de cors d'alfabetizacion. Si radicalizèt ensinda lentament e, en lo 1917, èra lo cap de la Societat d'Estudi dau Pòble Noveu de Hunan. Estudièt finda de pensaires favorables a la Revolucion Russa dau 1917. La sieua orientacion vèrs lo marxisme comencèt probablament aquela annada e s'acabèt en lo 1920. Lu escrichs de Chen Duxiu (1879-1942) aguèron un ròtle central dins aquela evolucion.
De l'adesion au comunisme a la fondacion de la Republica Populara de China
[modificar | Modificar lo còdi]La participacion a la fondacion dau comunisme chinés
[modificar | Modificar lo còdi]Après la revolucion dau 1911, China foguèt dirigida per Yuan Shikai dau 1912 au 1916. Autoritari, ensajèt de restaurar l'empèri au sieu profiech, mas deguèt luchar còntra d'insureccions e de rebellions nombroï a partir dau 1915. Dins li províncias, lu generals aprofechèron lo càos per venir independents mentre que, dins li regions centrali, Sun Yat-sen pilhèt la direccion d'un govèrn republican installat a Canton. Aquò foguèt lo començament d'un lòng periòde de conflictes intèrnes entre senhors de guèrra, govèrn central e movements politics dissidents.
Pendent aqueu periòde, après lu sieus estudis, Mao venguèt director d'escòla pi gerent d'una libraria. Lo sieu ròtle au sen dau movement comunista chinés, encara embrionari, venguèt mai e mai important. En julhet dau 1921, fèt ensinda partida dei dotze delegats que fondèron oficialament lo Partit Comunista Chinés a Shanghai. Chen Duxiu ne'n venguèt lo primier secretari general.
L'aliança e la rompedura emb lo Guomindang
[modificar | Modificar lo còdi]
Nomenat cap dau secretariat dau trabalh dau PCC en Hunan, Mao li organizèt de sindicats obriers e aprovèt l'aliança emb lo Guomindang de Sun Yat-sen. En lo 1923, venguèt responsable de l'organizacion dau PCC, mas egalament membre dau Guomindang en Shanghai. Aquela estrategia permetèt au PCC d'alargar la sieua influéncia. Pendent aqueu periòde, Mao observèt l'insureccion dei paisans dau sieu vilatge natal après la repression violenta de manifestacions organizadi a Shanghai e a Canton. Aquò li permetèt de capir lo potencial revolucionari de la paisanaria. Tre lo 1927, escrivèt un rapòrt sus aquelu movement dont descrivia lo ròtle dei paisans dins la lucha revolucionària.
Aqueli evolucions foguèron importanti per lu comunistas chinés. D'efècte, après la mòrt de Sun Yat-sen en març dau 1925, l'ala drecha dau Guomindang, menada per Chiang Kai-shek, pilhèt lo poder e decidèt de rompre l'aliança emb lo PCC en abriu dau 1927. Menaçat per la repression, lo Partit decidèt de si retirar dins li zònas rurali e Mao reçaupèt la mission de fondar una basa en Hunan.
La guerilha en Jiangxi e la mesa a l'escart
[modificar | Modificar lo còdi]En setembre dau 1927, Mao menèt li sieui tropas dins li montanhas de Hunan. Pi, passèt en Jiangxi. A partir d'abriu dau 1928, reçaupèt l'ajuda dei armadas d'autru responsables dau PCC (Zhu De, Peng Dehuai). Aquò permetèt de fondar la Republica Sovietica de Jiangxi qu'administrèt la region. En novembre dau 1931, Mao ne'n venguèt president e enoncièt lo principi de l'encerclament dei vilas per li campanhas. Per aquò, dispausava d'una armada fòrça politizada qu'èra en mesura de menar d'operacions de propaganda, d'organizacion dei massas e de produccion industriala.
Gràcias au sostèn dei paisans, li fòrças de Mao pilhèron lo contraròtle d'un territòri important. En lo 1930, la direccion dau PCC, dirigit per Li Lisan despí lo 1929, li ordonèt de sortir dei montanhas per organizar una ofensiva d'amplor còntra li vilas tengudi per lu nacionalistas. Lu combats s'acabèron per una desfacha dei comunistas. Li Lisan foguèt reversat e lo partit passèt sota lo contraròtle de Wang Ming e dei « 28 bolchevics », un ensèms de militants aguent estudiat en URSS. Partisans d'una estrategia militara pus activa, decidèron de privilegiar li batalhas dubèrti, cen qu'entraïnèt la marginalizacion de Mao e dei sieui ideas de guerilha. Totun, li armadas comunisti foguèron capabli de repossar quatre ofensivas dau Guomindang entre lo 1930 e lo 1934.
La Lònga Marcha e la presa de contraròtle dau PCC
[modificar | Modificar lo còdi]
En octòbre dau 1934, una cinquena ataca dei tropas nacionalisti rompèt li defensas de Jiangxi. Li tropas de Mao posquèron s'escapar d'una temptativa d'encerclament mas, deguèron quitar la region. Comencèt ensinda la Lònga Marcha, una retirada de 12 000 km que menèt 30 000 sobrevivents en Shanxi. Lòng dau camin, l'armada de Mao recuperèt lu rèstas d'autri unitats dau PCC en desbranda. Transformada en episòdi gloriós e fondator per la propaganda chinesa, la Lònga Marcha permetèt a Mao de pilhar la direccion dau Partit[8]. D'efècte, en genier dau 1935, a l'eissida d'un rescòntre emb lu autru responsables militars e politics organizada a Zunyi en Guizhu, obtenguèt la condamnacion de la politica menada per li direccions precedenti e posquèt impauar la sieua politica.
La Segonda Guèrra Mondiala
[modificar | Modificar lo còdi]En octòbre dau 1935, Mao installèt la sieua capitala a Yan'an en Shaanxi. A partir d'aquela region, comencèt de secutar li tropas japonesi, proclamadi enemic principal de China. En setembre dau 1937, dos mes après la represa de la guèrra generala entre China e Japon, Mao signèt una aligança complicada emb lo Guomindang e de senhors de guèrra per formar una coalicion chinesa unica còntra l'invasion japonesa[9].
Lu comunistas menèron mai d'una batalha importanta pendent la Segonda Guèrra Sinojaponesa, coma l'ofensiva dei Cent Regiments en lo 1940, mas aguèron totun un ròtle segondari per rapòrt a l'armada de la China Nacionalista de Chiang Kai-shek. Pasmens, renforcèron pauc a pauc li sieui posicions dins lo nòrd e lo centre dau país. Pi, en lo 1945, li fòrças de Mao profechèron l'invasion URSS de Manchoria per pilhar lo contraròtle d'arsenals japonés abandonats ò laissats per l'Armada Roja.
La represa de la guèrra civila còntra lo Guomindang
[modificar | Modificar lo còdi].png?lang=oc)
De combats importants si debanèron entre nacionalistas e comunistas tre lo 10 de setembre dau 1945, mas lu combats seriós comencèron en aost dau 1946. En teoria, lo govèrn de Chiang Kai-shek aviá largament l'avantatge car la sieua armada èra pus nombroa, mièlhs equipada e sostenguda per una ajuda financiera americana. Totun, multipliquèt li errors en privilegiant la defensa dei centres urbans e en integrant de tropas dau govèrn collaborator chinés dins l'Armada Nacionala Revolucionària. Deguèt finda luchar còntra l'iperinflacion laissada per la guèrra e la corrupcion endemica de la sieua administracion. Perdèt ensinda rapidament lo sostèn de la populacion, en particular dins li zònas agricòli dont la guerilha comunista podia facilament obtenir lo sostèn dei paisans. Enfin, lu comunistas foguèron prudents en refudant lo combat dirècte e en atacant en prioritat li rotas logistiqui.
L'ofensiva nacionalista vèrs lo nòrd foguèt donc complicada. En març dau 1947, pilhèt Yan'an, mas li sieui fòrças foguèron rapidament blocadi per de problemas logistics. Pendent lu mes seguents, la posicion dei tropas mandadi en Manchoria s'agravèt e lu comunistas posquèron contraatacar dins mai d'un sector. En abriu dau 1948, tornèron ocupar Yan'an dont capturèron de quantitats importanti d'armas. En junh dau 1948, èran capables de rivalizar emb l'Armada Nacionala Revolucionària en combat dirècte e si dirigissèron vèrs lo sud. En novembre dau 1948, avian pilhat la totalitat de Manchoria.
Aquela victòria entraïnèt una crisi au sen dau govèrn nacionalista e Chiang Kai-shek demissionèt lo 21 de genier dau 1949. A aquela data, la situacion dau Guomindang èra ja compromesa. En particular, toti li rotas dau país, comprés dins lo sud, èran atacadi per de guerilhas comunisti. Lo 21 d'abriu, li fòrças de l'Armada Populara passèron lo Fluvi Blau qu'èra la darriera linha de resisténcia organizada de l'armada nacionalista. Après aquela desfacha, lu rèstas dei tropas dau Guomindang, seguit per una partida de la populacion, ensajèt de si retirar vèrs lu pòrts per quitar lo país. Lo darrier centre de resisténcia nacionalista, Chengdu, capitulèt lo 10 de decembre dau 1949.
Lo cap de la Republica Populara de China
[modificar | Modificar lo còdi]La proclamacion de la Republica Populara de China
[modificar | Modificar lo còdi]
Après la conquista de Pequin, Mao reünissèt una conferéncia consultativa per designar un govèrn de coalicion plaçada sota la sieua autoritat. Pi, lo 1èr d'octòbre dau 1949, proclamèt la fondacion de la Republica Populara de China. Concentrava entre li sieui mans lu poders essencials : la direccion dau Partit, la presidéncia de la Republica e la presidéncia dau Conseu militar revolucionari. La sieua pensada èra finda la basa de la politica dau movement comunista chinés. Totun, en despièch d'aquela autoritat excepcionala, devia si maufidar dei autres caps dau partit que demorèron sovent de rivals.
Fins a la sieua mòrt, Mao gardèt un estil de vida simple, largament inspirat per la sieua educacion paisana, e s'exprimissèt dins un dialècte popular de la sieua region. D'efècte, aguèt de dificultats per parlar corrèctament lo mandarin estandard e, a causa d'aquela dificultat, non aprenguèt de lengas estrangieri. Legissia fòrça e viatjava frequentament dins lo país. Totun, vivia mai que mai solet e s'isolèt pauc a pauc dins li sieui residéncias. De mai, èra pauc en contacte emb lu autru dirigissents e comunicava generalament li sieui instruccions per de nòtas escrichi.
Lo periòde d'imitacion dau modèle sovietic
[modificar | Modificar lo còdi]Dau 1949 au 1956, Mao Zedong renforcèt la Republica Populara en reprimissent lu movements anticomunistas e en imitant lo modèle sovietic per estructurar lo país. Durant aqueu primier periòde, la basa teorica de la sieua politica èra definida per lu principis de la « Democracia Novèla ». L'objectiu èra de tornar bastir un país ravatjat per li guèrras. L'assai De la dictatura democratica populara, escrich en junh dau 1949, donèt li direccions generali d'aquela politica : union de la classa obriera, de la pichona paisanaria, de la pichona borgesia e de la borgesia nacionala, lucha còntra l'imperialisme, lo feudalisme e toi lu « enemics dau pòble », reforma agrària, desvolopament de l'industria e de l'instruccion, reconeissença de l'egalitat entre lu òmes e li fremas a, a l'exterior, aliança emb l'URSS e sostèn ai comunistas de Vietnam[10] e de Corèa. Mao decidèt ensinda d'intervenir en Corèa per sauvar l'armada nòrd-coreana en desbacla. Lo contratac chinés permetèt de mantenir en plaça lo regime comunista en Corèa dau Nòrd, mas entraïnèt una rompedura duradissa emb lu Estats Units[11].
Economicament, dau 1953 au 1956, la China de Mao imitèt lo modèl sovietic en adoptant un plan quinquenal e en collectivizant li tèrras que foguèron donadi en gestion a de cooperativas. Gràcias a una ajuda sovietica importanta dins toi lu domenis, la produccion industriala chinesa aumentèt dins de proporcions considerabli. Lo país realizèt finda de progrès socials importants. Aquò permetèt a China de tornar trobar lo sieu prestigi internacional e de jogar un ròtle important a la conferéncia de Bandung en lo 1955.
Lo viratge dau 1956
[modificar | Modificar lo còdi]En lo 1956, l'autoritat de Mao foguèt contestada au VIIIen Congrès dau PCC. Organizat après lo XXen Congrès dau PCUS qu'aviá condamnat lo culte de la personalitat d'Estalin, foguèt lo luèc d'atacs còntra lo poder personal dau cap chinés. Menats per Liu Shaoqi, numèro dos dau Partit, e per Deng Xiaoping, lo secretari general elegit a aquela ocasion, plaidejèron en favor de l'abandon dau culte de la personalitat, de la direccion collectiva e de la reflexion dins la conducha dei afaires politics. De mai, de tèxtes de Mao dispareissèron dei tèxtes de referéncia dau Partit. Dau 1957 au 1966, defendèt donc la sieua plaça en atacant la linha establida per aqueu congrès. Aquò marquèt ensinda lo començament d'un periòde de lucha per lo poder entre lu caps comunistas.
En efècte, a partir dau 1956, lo maoïsme venguèt una doctrina mai e mai empirica e oportunista que cambièt regularament d'avís per justificar li accions dau sieu autor. De mai, Mao non esitèt a citar de pensaires classics coma Laozi. Totun, lo caractèr empiric pilhèt una importància particulara car permetia de justificar li errors dins l'edificacion de la societat novèla. Per Mao, aquò èra inevitable, mas calia ne'n tirar lu ensenhaments necessari per contunhar d'avançar. Pauc a pauc, lo marxisme venguèt mens important dins lo programa maoïsta. Per exemple, la grandor de China venguèt un objectiu central de la Revolucion.
En febrier dau 1957, Mao pilhèt l'iniciativa d'atacar la burocracia comunista e demandèt ai intellectuaus e ai membres dau Partit de criticar lo PCC. Après quauqui esitacions, li criticas venguèron de toi lu mitans. Foguèron finda dirigidi còntra Mao que deguèt si raprochar dau rèsta de l'elita dau Partit per demorar en plaça. Per far diversion, una campanha de lucha còntra lu drechistas foguèt organizada. Entraïnèt la desportacion de 500 000 personas dins de camps de reeducacion. De mai, fins a la sieua mòrt, Mao si maufidèt dei intellectuals, cen que renforcèt lo caractèr empiric de la sieua politica. Aquò es la causa d'una partida dei catastròfas ulteriori dei sieui decisions.
Lo Grand Bond en Avant e la rompedura emb l'URSS
[modificar | Modificar lo còdi]Lo Grand Bond en Avant comencèt en mai dau 1958. Per Mao, èra lo moment de mobilizar li massas per accelerar la rompedura emb li tradicions reaccionari de la China anciana e per agantar lo niveu economic dau Reiaume Unit en 15 ans. Lo concèpte de « revolucion permanenta » li tenguèt una plaça centrala. La mobilizacion dei fòrças vivi toquèt toi lu domenis e de miliers de foncionaris foguèron mandats dins lu camps per participar ai trabalhs agricòlas. En parallèle, lo trabalh manual foguèt exaltat, de chantiers foguèron iniciats dins toti li regions e lu paisans bastissèron d'auts forneus per produrre de fonda e d'acier. Totun, lo movement foguèt durament criticat a causa de son ineficacitat. Dins mai d'una region, lu abitants motivats per la propaganda fondèron toi lu objèctes metallics, comprés li sieui aisinas, per aumentar la produccion e negligissèron li recòltas e li bèstias. Aquò entraïnèt de faminas enòrmi e la mòrt de 15 a 55 milions de personas entre lo 1958 e lo 1963[12][13][14].
Aqueu desastre es versemblablament la causa de la demission de Mao de la presidéncia de la Republica. Totun, en despièch dau sieu remplaçament per Liu Shaoqi, pus moderat, contunhèt d'exercir la realitat dau poder. Per exemple, obtenguèt la destitucion de Peng Dehuai, lo cap dei fòrças armadi, qu'avia criticat l'irrealisme dau Grand Bond en Avant e qu'èra favorable a una collaboracion militara pus estrecha emb l'Union Sovietica. De mai, Mao gardèt la direccion dau Partit e posquèt accelerar la rompedura entre Moscòu e Pequin.
Fòrça important, aquel eveniment foguèt la consequéncia de desacòrdis apareguts a partir de la destalinizacion. Mao condamnèt li criticas còntra Estalin e presentèt la revolucion chinesa coma un exemple per toi lu país dau Tèrç Monde. Lu Sovietics èran finda irritats per lo caractèr excepcional donat a la pensada de Mao per lu Chinés. Au niveu internacional, Khrushchov volia establir de relacions pus pacifiqui emb lo blòc occidental e preconizèt la moderacion per reglar l'afaire de Taiwan. Totun, un còp de mai, Mao èra en desacòrdi. Per mostrar la sieua independéncia, ordonèt de bombardaments còntra una illa tenguda per li fòrças taiwanesi[15]. En junh dau 1959, l'URSS denoncièt l'acòrdi d'assisténcia entre lu doi país per faire pression sus lo govèrn chinés, mas obtenguèt lu efèctes contraris. La rompedura venguèt permanenta en lo 1960 e mai d'una escaramocha frontaliera opausèt li armadas chinesa e sovietica a partir dau 1961.
La Revolucion Culturala
[modificar | Modificar lo còdi]En genier dau 1962, Mao deguèt reconóisser la revirada dau Grand Bond en Avant. Per gardar lo poder e redurre l'oposicion dau Partit menada per Liu Shaoqi, multipliquèt li iniciativas dau 1962 au 1966. En primièr luèc, denoncièt en setembre dau 1962 un projècte de restauracion dau capitalisme. Pi, favorizèt sa quatrena esposa, Jiang Qing, que comencèt de tenir un ròtle mai e mai important au sen dau Partit dont li defendèt una linha politica ideologicament intransigenta. En mai dau 1964, foguèt publicat la primièra edicion dei citacions dau president Mao (lo Pichon Libre Roge) que foguèt utilizada coma basa dau culte de Mao dins l'armada. Totun, aquelu movements non foguèron sostenguts per lu moderats coma Liu Shaoqi e Deng Xiaoping. Au contrari, la lucha venguèt pus intensa.
Lo 17 de març dau 1966, Mao prepausèt de començar una revolucion culturala contra lu intellectuals e formèt un pichon grop emb Jiang Qing, Chen Boda e Kang Sheng per assegurar la sieua posicion a la tèsta dau Partit. La Revolucion Culturala èra una entrepresa esquasi utopica destinada a eliminar li Quatre Vielharias (idèas, cultura, costumas e abitudas vièlhi) e a crear « l'òme novèl » de la societat comunista. Dins la realitat, pilhèt rapidament la forma de purgas menadi per lu estudiants e lu militants pus radicals contra lu elements moderats (« borgés ») dau Partit e de l'elita intellectuala dau país. Mao justifiquèt la rebellion dei joves e lo país conoissèt dos ans de confusion generala dau 1966 au 1968. Lo Partit foguèt romput e li personalitats moderadi coma Liu Shaoqi foguèron arrestadi. En julhet dau 1968, Mao mandèt l'armada per restaurar l'òrdre e lu estudiants pus implicats foguèron mandats dins li campanhas.
La Revolucion Culturala consacrèt la victòria de Mao sus lu sieus rivals. Ensinda, lXe Congrès dau PCC restaurèt la referéncia a la pensada de Mao suprimida en lo 1956 e lo novèl Comitat Central èra esquasi unicament compauat de maoïstas. Totun, doi grops distints si formèron rapidament. Lo promier èra dirigit per Lin Biao. Inicialament predominant, èra favorable a la militarizacion de la societat e desvolopèt un culte otrancier de Mao. Pauc a pauc, Lin Biao perdèt la sieua influéncia sus lo « Grand Timonier ». Dispareissèt en setembre dau 1971 dins un accident d'avion. Segon la tèsi oficiala, auria preparat un còp d'Estat e assajat de s'enfugir. Lo segond grop, menat per Jiang Qing, èra alora liure pilhar lo poder, mas Mao preferissèt equilibrar lo Comitat en reabilitant de moderats victimas dei purgas dau 1966. Lo periòde 1971-1973 foguèt donc marcat per l'adopcion de posicions diplomatiqui moderadi coma lo raprochament sinoamerican (visita dau president Nixon en febrier dau 1972) e lo sostèn afichat au shah d'Iran ò au general Pinochet.
La fin de vida de Mao
[modificar | Modificar lo còdi].jpg?lang=oc)
Dau 1973 au 1976, la vida de Mao foguèt dominada per la malautia. Au Xen Congrès dau PCC, en aost dau 1973, sostenguèt encara lu moderats menats per Zhu Enlai e Deng Xiaoping. Totun, perdèt pauc a pauc li sieui facultats e passèt sota l'influéncia de son nèp Mao Yuanxin, un pròche de Jiang Qing. Lo 8 de genier dau 1976, a la mòrt de Zhu Enlai, Mao e la « Banda dei Quatre » (Jiang Qing, Wang Hongwen, Yao Wenyuan e Zhang Chunqiao) ataquèron Deng Xiaoping que foguèt tornarmai alunhat dau govèrn. Mas lo Partit refusèt de nomenar lu radicaus a la tèsta dau Partit. En plaça, preferissèt Hua Guofeng e la fin de vida de Mao foguèt marcada per la preparacion dau conflicte entre Guofeng e lu corrents radicals.
D'efècte, Mao morèt lo 9 de setembre dau 1976. Lo sieu còrs foguèt embaumat e portat sus la plaça Tian'anmen. Après una ceremònia funerària reünissent de milions de personas, foguèt enterrat dins un ataüt de vèire dins un mausolèu situat a Pequin. Lo còrs es actualament expausat au public coma la momia de Lenin a Moscòu.
Annèxas
[modificar | Modificar lo còdi]Ligams intèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]Obratges sus Mao :
- Jean-Luc Domenach, Mao, sa cour et ses complots. Derrière les Murs rouges, París, Fayard, 2012, 692 p.
- Claude Hudelot, Le Mao, Rodés, Le Rouergue, 2009, 476 p.
- Alain Roux, Le singe et le tigre : Mao, un destin chinois, París, Larousse, 2009, 1130 p.
Obratges sus l'istòria generala de China :
- Jean-Luc Domenach, Chine : L'archipel oublié, Fayard, 1992, 692 p.
- Jacques Guillermaz, Histoire du Parti communiste chinois : 1921-1949, Payot, 1968.
- Jacques Guillermaz, Le Parti communiste chinois au pouvoir, Payot, coll. « Petite Bibliothèque Payot », 1979.
- Alain Roux, La Chine contemporaine, París, Armand Colin, coll. « Cursus Histoire », 2015, 263 p.
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Clare Hollingworth, Mao and the Men Against Him, Londres, Jonathan Cape, p. 15.
- ↑ Ross Terrill, Mao: A Biography, Simon & Schuster, 1980, p. 11.
- ↑ Nora Wang, Mao, enfance et adolescence, París, Autrement, 1999, p. 10.
- ↑ Alain Roux, Le singe et le tigre : Mao, un destin chinois, París, Larousse, 2009, pp. 38-40.
- ↑ Philip Short (trad. Colette Lahary-Gautié), Mao Tsé-toung, París, Fayard, 2005, p. 51.
- ↑ Nora Wang, Mao, enfance et adolescence, París, Autrement, 1999, p. 84.
- ↑ Philip Short (trad. Colette Lahary-Gautié), Mao Tsé-toung, París, Fayard, 2005, p. 54.
- ↑ Patrice Touchard, Christine Bermond-Bousquet, Patrick Cabanel e Maxime Lefevre, Le siècle des excès. Le XXème siècle de 1870 à nos jours, París, Presses Universitaires de France, 2001, p. 608.
- ↑ Patrice Touchard, Christine Bermond-Bousquet, Patrick Cabanel e Maxime Lefevre, Le siècle des excès. Le XXème siècle de 1870 à nos jours, París, Presses Universitaires de France, 2001, p. 609.
- ↑ Patrice Touchard, Christine Bermond-Bousquet, Patrick Cabanel e Maxime Lefevre, Le siècle des excès. Le XXème siècle de 1870 à nos jours, París, Presses Universitaires de France, 2001, p. 484.
- ↑ Patrice Touchard, Christine Bermond-Bousquet, Patrick Cabanel e Maxime Lefevre, Le siècle des excès. Le XXème siècle de 1870 à nos jours, París, Presses Universitaires de France, 2001, p. 261.
- ↑ Felix Wemheuer, « Sites of horror: Mao's great famine [with Response] », The China Journal, n° 66, 2011, pp. 155–164.
- ↑ Gérard Calot, « Données nouvelles sur l'évolution démographique chinoise. I. Les recensements de 1953, 1964 et 1982 et l'évolution des taux bruts depuis 1950 », Population, vol. 39, n° 4, 1984, pp. 807-835.
- ↑ Xin Meng, Nancy Qian e Pierre Yared, « The Institutional Causes of China's Great Famine, 1959–1961 », Review of Economic Studies, vol. 82, n° 4, 2015, pp. 1568–1611.
- ↑ Patrice Touchard, Christine Bermond-Bousquet, Patrick Cabanel e Maxime Lefevre, Le siècle des excès. Le XXème siècle de 1870 à nos jours, París, Presses Universitaires de France, 2001, p. 267.